Dziedziczenie spadku nie zawsze jest radosną wiadomością. Zdarza się, że wraz z majątkiem, spadkobiercy przypadają również niespłacone zobowiązania zmarłego. Dziedziczenie długów i związana z tym odpowiedzialność jest bardzo poważną sprawą, której nie można lekceważyć. W chwili, gdy dowiadujemy się, że jesteśmy spadkobiercami, musimy bardzo dokładnie przeanalizować sytuację majątkową spadkodawcy. Osoba, która dziedziczy ma w zasadzie trzy możliwości – może przyjąć spadek wprost, może spadek przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza lub może spadek odrzucić. Kiedy warto przyjąć spadek, a kiedy go odrzucić? Odpowiadamy.

Rodzaje przyjęcia spadku

W polskim prawie przewiduje się trzy formy przyjęcia spadku. Spadkobierca może odziedziczyć nie tylko dobra nieobciążone, lecz także dobra które są zadłużone. Pierwszą z nich jest przyjęcie spadku bez ograniczenia odpowiedzialności, tzw. przyjęcie proste. Przyjęcie wszystkich zapisanych elementów zmarłego, w tym długów o ile takowe posiadał. Na przyjęcie proste decydujemy się najczęściej, gdy spadkodawca pozostawił nam majątek bez zadłużenia albo, gdy chcemy rozmyślnie przejąć zadłużony majątek.

Drugą formą jest odrzucenie spadku, czyli całkowita rezygnacja z praw do spadku. Ze strony prawnej spadkobiercę wówczas traktuje się tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Takie rozwiązanie będzie zalecane, gdy zadłużenie nieruchomości przekracza jego wartość rynkową. Możliwe jest także przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – dziedziczymy wówczas mieszkanie, ale z ograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkodawcy. Trzecie rozwiązanie sprawdzi się, gdy długi nie są większe, niż wartość rynkowa nieruchomości lub gdy spadkobierca nie chce przejąć na siebie kredytu hipotecznego a wyłącznie uzyskać środki do spłacenia wierzycieli.

Kto może być spadkobiercą?

W drodze dziedziczenia ustawowego jako potencjalny spadkobierca po zmarłym, który nie pozostawił testamentu, może być odpowiednio powołany jego:

• małżonek i dzieci;
• rodzice;
• rodzeństwo;
• dziadkowe i ich zstępni;
• pasierbowie
• gmina,
• Skarb Państwa.

Na spadek składa się zarówno jego dobrodziejstwo inwentarza (np. nieruchomości, ruchomości, oszczędności, papiery wartościowe), jak i długi spadkowe (np. niespłacone kredyty, zaległości wobec wspólników) osoby zmarłej.

Dla spadkobiercy opłacalne jest przyjęcie spadku, który nie jest obarczony długami spadkowymi lub taki, gdzie wartość długów spadkowych jest mniejsza, niż wartość dobrodziejstwa inwentarza.

Jak sprawdzić czy spadkodawca miał długi?

Przed przyjęciem spadku, warto przeanalizować sytuację finansową zmarłego tuż przed śmiercią. Jak to zrobić? O pomoc możemy zwrócić się do Sądu o sporządzenie tzw. spisu inwentarza, który pokazuje górną granicę wartości dziedziczonych zobowiązań. Dzięki temu otrzymamy informację, co wchodzi w skład majątku oraz jakie są zobowiązania. Za sporządzenie takiego spisu odpowiedzialny jest komornik. Koszt spisu to wydatek od kilkuset do kilku tysięcy złotych.

Przyjąć spadek czy nie?

W sytuacji, gdy odziedziczyliśmy spadek, musimy rozważyć czy na pewno opłaca nam się go przyjmować. Na podjęcie decyzji mamy pół roku od śmierci osoby, po której dziedziczymy. Czas ten warto wykorzystać na dokładne sprawdzenie, czy spadek nie jest obciążony roszczeniami, a jeśli tak to w jakiej wysokości. Po śmierci spadkobiercy należy przejrzeć dokumenty dotyczące zaciągniętych zobowiązań, tak by zobaczyć czy nie przekraczają wartości odziedziczonego majątku. Niezależnie czy zdecydujemy się przyjąć spadek czy nie, mamy sześć miesięcy na złożenie oświadczenia u notariusza. Możemy przyjąć go z całą odpowiedzialnością za długi albo z dobrodziejstwem inwentarza lub w całości odrzucić.

Jeśli nie złożymy stosownego oświadczenia, zgodnie z prawem dziedziczymy dobrodziejstwem inwentarza. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza ogranicza odpowiedzialność spadkobiercy za ewentualne długi spadkowe do wysokości spadku. Oznacza to, że dług zostanie spłacony tylko ze spuścizny wchodzącej w skład inwentarza, a spadkobierca nie będzie pokrywał go z własnego majątku. W najgorszym przypadku spadkobierca nic nie zyska, ale i nic nie straci. Może jedynie zyskać, jeżeli po spłacie długów oraz pokryciu kosztów pracy komornika zostanie coś z odziedziczonego spadku.

Jak odrzucić spadek?

Spadkobierca może to zrobić przed notariuszem albo w sądzie rejonowym, właściwym dla swojego miejsca zamieszkania. Możliwa jest zarówno forma pisemna, z urzędowo poświadczonym podpisem, jak i ustna. Ze złożonego oświadczenia nie można się wycofać, chyba że jest ono wynikiem błędu lub groźby, w sytuacji zaistnienia niebezpieczeństwa osobistego czy majątkowego.

Wniosek o odrzucenie spadku może złożyć każdy. Osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych mają taką możliwość, ale w obecności lub za pośrednictwem przedstawiciela ustawowego. Opcja dotyczy zarówno spadkobierców ustawowych, jak i testamentowych. Może być przydatna przede wszystkim przy niewielkiej wartości majątku, licznych długach oraz, gdy ktoś chce przekazać udział spadkowy innym członkom rodziny bez przeprowadzania działu spadku.

Jakie są konsekwencje sprzedaży nieruchomości ze spadku przed upływem 5 lat od jej nabycia?

Sprzedaż np. odziedziczonego mieszkania przed upływem 5 lat od jego nabycia może wiązać się z koniecznością zapłaty podatku dochodowego dla osób fizycznych. Wszystko to ma na celu zablokowanie prowadzenia obrotu nieruchomościami i zarabiania na tym przez osoby fizyczne „poza systemem”. Zasada ta wiąże się również z mieszkaniem nabytego w ten sposób spadku. Obowiązek zapłacenia podatku może nie powstać jeśli kwotę uzyskaną ze sprzedaży w przepisowym czasie przeznaczymy na cele mieszkaniowe.

Więcej na ten temat sprzedaży nieruchomości ze spadku przed upływem 5 lat od jej nabycia przeczytamy tu https://kapitalni.org/pl/porady-eksperta/agnieszka-kowalczyk/jakie-sa-konsekwencje-sprzedazy-mieszkania-ze-spadku-przed-uplywem-5-lat-od-jego-nabycia/id/410

Odrzucenie spadku przenosi prawo na innych

Osoba, która odrzuca spadek jest traktowana tak, jakby nie dożyła dnia śmierci spadkobiercy. Nie otrzymuje żadnego majątku, ale też nie odpowiada za pozostawione długi. Udział spadkowy przypada jego dzieciom lub pozostałym spadkobiercom ustawowym pod warunkiem, że nie miał zstępnych. Jeśli potomkowie nie chcą przyjmować należności, muszą dopełnić formalności. Co w przypadku odrzucenia spadku przez małoletniego? Rodzice w ich imieniu muszą podjąć czynność prawną, za zgodą sądu rodzinnego.